Sesja Tematyczna Komitetu Naukowo Technicznego ds. Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej przy Naczelnej Organizacji Technicznej w Nowym Sączu.
Produkcja owczarska to obecnie jeden z tzw. niszowych kierunków produkcji zwierzęcej, która jednak z wielu względów: począwszy od wciąż znaczącego potencjału zasobów paszowych, potrzeby utrzymania regionalnej tradycji kulturowej, określonych potrzeb środowiskowych i wreszcie dodatkowego źródła utrzymania części ludności mieszkającej na terenach górskich – powinna dostać szanse rozwoju.
W szczególnym dla Polski okresie, po roku 1989, wystąpiło ogólne załamanie na rynku produkcji zwierzęcej, które w powiecie nowosądeckim bardzo mocno dotknęło hodowców owiec.
Nie został przez to również wdrożony, realizowany z dużym powodzeniem program badawczo-wdrożeniowy, którego efektem miało być upowszechnienia wielkostadnego chowu owiec na terenach Sądecczyzny.
Między innymi, w ramach tego programu wykorzystano bazę wypasową na halach w Jaworkach k. Szczawnicy, gdzie specjaliści z IBMER w Tyliczu i IMUZ w Krakowie (obecnie połączony z nich Instytut Technologiczno-Przyrodniczy w Falentach) podjęli się realizacji zadania wdrożeniowego polegającego na przedstawieniu propozycji technicznego wyposażenia paszowisk owczych (w tym w: urządzenia do higienizacji i zabiegów zootechnicznych, elementów do koszarowania owiec, urządzenia do selekcji i komunikacji zwierząt, wariantowych rozwiązań ogrodzeń), ale przede wszystkim: – wprowadzenia na te paszowiska mechanicznego doju owiec w specjalnie zaprojektowanych polowych, wielostanowiskowych dojarniach.
Przykłady technicznego wyposażenia paszowisk owczych proponowane przez IBMER w Tyliczu w latach 80-tych.
Zaprezentowane wyżej przykłady są, z jednej strony, dobrą dokumentacją przeszłości, a z drugiej zaś strony powinny odsunąć od współczesnego czytelnika błędne przeświadczenie o tym, że w dawnych latach nic nie robiono na rzecz owczarstwa, w tym na rzecz technicznego jego wyposażenia , a więc czynnika, który jest oczywistym stymulantem gospodarczego rozwoju każdej specjalności rolniczej.
Gospodarka owczarska – co starsi ludzie dobrze pamiętają – istniała, lecz upadła z różnych względów, które są dobrze znane ludziom specjalizującym się w tych zagadnieniach. Efekty tej zapaści widać naocznie, chociażby śledząc przyrodniczą degradację hal i górskich paszowisk owczych.
Dlatego też środowisko inżynierskie, zrzeszone w Komitecie Naukowo Technicznym ds. Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej przy Naczelnej Organizacji Technicznej w Nowym Sączu, z wielką radością wita i będzie wspierać wszelkie racjonalne inicjatywy zmierzające do restytucji gospodarki owczarskiej na terenach Sądecczyzny.
Jednym z jej zwiastunów jest szeroko zakrojony program zmierzający do odnowy owczarstwa górskiego, poprzez promocję, wdrażanie i upowszechnianie działań, które w zamierzeniu ich realizatorów, będą temu dobrze służyć. Program ten został zaprezentowany przez pana mgr inż. Marka Kroczka – kierownika tego programu – na ostatniej sesji KNT poświęconej owczarstwu na Sądecczyźnie. Poniżej główne założenia realizacyjne tego projektu.
„Utrzymanie różnorodności biologicznej łąk i pastwisk górskich
poprzez prowadzenie gospodarki pasterskiej”
Realizacja projektu dofinansowywanego z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Małopolskiego na lata 2014-2020
Działanie 6.2 Ochrona różnorodności biologicznej.
Typ projektów A: Ochrona ekosystemów, siedlisk i gatunków roślin, zwierząt i grzybów.
Celem projektu jest utrzymanie różnorodność biologicznej łąk i pastwisk górskich poprzez prowadzenie gospodarki pasterskiej (wypas owiec – na terenie Parków Krajobrazowych, obszarów chronionego krajobrazu oraz Natury 2000, zachowanie terenów krajobrazowych poprzez wypas owiec i odkrzaczanie pastwisk na ww. terenach) na powierzchni min. 3.000 ha.
Zadaniem projektu jest powstrzymanie zjawiska wtórnej sukcesji na cennych przyrodniczo obszarach małopolskich Karpat, poprzez prowadzenie wypasu owiec na ok. 3.000 ha przy udziale ok. 80 baców i ok. 15.000 sztuk zwierząt.
Obszarem referencyjnym dla projektu są tereny Popradzkiego PK, gdzie przeprowadzono szczegółową inwentaryzację całego obszaru i wytypowano 9 obszarów wypasowych (o łącznej powierzchni 350ha).
Następnie wytypowano ok. 15.000 ha łąk w 9 regionach małopolski (tj. bez terenów płożonych w PPK) obszarów cennych przyrodniczo. Na tym terenie została przeprowadzona inwentaryzacja, która wskazała siedliska najcenniejsze przyrodniczo. W ten sposób projekt obejmie ok. 3.000 ha (w 80 lokalizacjach), na których przeprowadzona została pogłębiona inwentaryzacja przyrodnicza, będąca podstawą wydania zaleceń dla Baców oraz umożliwiająca monitoring skuteczności działań w czasie.
Najważniejszym elementem projektu będzie ciągły, trzyletni kontrolowany i sterowany wypas owiec na wytypowanych ok. 3.000 ha, co pozwoli na ochronę gatunkową 5 siedlisk objętych ochroną: 13 gatunków flory, 12 gatunków fauny i 1 gatunku grzybów.
Z punktu widzenia rozwoju produktu turystycznego oraz pobudzania świadomości ekologicznej Małopolan i turystów planuję się budowę trzech bacówek edukacyjnych, w których będzie można zapoznać się z ideą czynnej ochrony siedlisk, chronionymi gatunkami oraz kulturą i tradycją pasterską. W pozostałych lokalizacjach powstaną pojedyncze tablice informacyjne, opisujące siedliska i cenne gatunki na nich występujące. Projekt zostanie zakończony inwentaryzacją przyrodniczą, która oceni skuteczność i trwałość podejmowanych działań w odniesieniu do różnorodności biologicznej zagrożonych siedlisk (będzie zbadana ich zmian w stosunku do okresu sprzed projektu), co da możliwość stworzenia tzw. Dobrych praktyk wypasowych i replikowania działań na większych obszarach Małopolski. Uzupełnieniem projektu będą: zakup przez ZPKWM niezbędnego wyposażenia do monitorowania, a także do szkolenia baców, konferencje otwierające i zamykające realizację projektu, a także publikacje związane z realizacją projektu.
Zakończenie realizacji projektu zaplanowano na 31.12.2020 r.